Ο οικονομικός στραγγαλισμός των παλαιστινίων στα στρατόπεδα προσφύγων του Λιβάνου - Το παράδειγμα του Nahr al-Bared

Το στρατόπεδο παλαιστίνιων προσφύγων του Λιβάνου Nahr al-Bared δεν έχει ακόμη ανακάμψει από τον ολέθριο πόλεμο του 2007 κατά τον οποίο είχε καταστραφεί. Ο λιβανέζικος στρατός κρατάει σε ασφυκτικό κλοιό το στρατόπεδο και τους 20.000 εκτοπισμένους Παλαιστίνιους που έχουν επιστρέψει εκεί μέχρι στιγμής. Η πολιορκία του στρατού παρεμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική ανάκαμψη του στρατοπέδου, καθώς η πρόσβαση είναι περιορισμένη και η περιοχή έχει κηρυχθεί ως στρατιωτική ζώνη. Μια πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε ότι η παρουσία και τα μέτρα του στρατού θεωρούνται προβληματικές για το 98 τοις εκατό των ιδιοκτήτων επιχειρήσεων του Nahr al-Bared. Ο στρατός δικαιολογεί εν τω μεταξύ την παρουσία του ως απαραίτητη για την διαφύλαξη της ασφάλειας του λαού.

Η 30-λεπτή ταινία που ακολουθεί τεκμηριώνει τις διάφορες συνέπειες της πολιορκίας του Nahr al-Bared. Έμποροι και τεχνίτες εξηγούν τα ειδικά προβλήματά τους και ο διευθυντής  έργου της UNRWA, η συντονίστρια έργου του Παλαιστινιακό-Αραβικού Συνδέσμου Γυναικών, ο πρόεδρος της επιτροπής εμπόρων του Nahr al-Bared κι ένας ερευνητής παρουσιάζουν τις απόψεις και τις σκέψεις τους για το θέμα. Από http://a-films.blogspot.com/

Ένα σύντομο ιστορικό

Πρόσφατες φατριαστικές συγκρούσεις στο στρατόπεδο προσφύγων Ain al-Hilweh του Λιβάνου για μια ακόμη φορά αποδεικνύουν την εύθραυστη κατάσταση ασφάλειας σε ορισμένα από τα παλαιστινιακά στρατόπεδά του. Τα σχέδια των  Λιβανέζων να αναλάβουν την ασφάλεια εντός των στρατοπέδων απορρίπτονται από τους Παλαιστινίους.Το νέο έτος είχε μόλις ξεκινήσει όταν οι ήχοι πυροβολισμών και πυραύλων - ωθούμενων χειροβομβίδων συντάραξαν το στρατόπεδο Ain al-Hilweh στα προάστια της
λιβανέζικης παράκτιας πόλης Saida (Σιδώνη). Η πιο πρόσφατη σύγκρουση ξέσπασε όταν μαχητές που ανήκουν στην ισλαμική στρατιωτική ομάδα Jund ash-Sham επιτέθηκε σ’ ένα γραφείο της Fatah, του κυριότερου κινήματος στο στρατόπεδο. Η άγρια πάλη περιορίστηκε και τελικά σταμάτησε όταν η επιτροπή ασφαλείας του στρατοπέδου παρενέβη.
Το Ain al-Hilweh και άλλα στρατόπεδα προσφύγων είναι καταφύγιο για διάφορες παλαιστινιακές εθνικιστικές ομάδες, αλλά και για διάφορες ισλαμικές δυνάμεις που η λιβανέζικη κυβέρνηση θεωρεί απειλή για την ασφάλεια και τη σταθερότητα του κράτους. Το 2007, μία από τις ομάδες αυτές που ονομάζεται Fatah al-Islam εμπλέκει με το λιβανέζικο στρατό σε μια μάχη 15 εβδομάδων στο Nahr al-Bared, το πιο βόρειο στρατόπεδο της χώρας. Το Nahr al-Bared διαλύθηκε σε ερείπια και 30.000 άνθρωποι το εγκατέλειψαν.
Ο Λίβανος φιλοξενεί περίπου 250.000 παλαιστίνιους πρόσφυγες, πολλοί ζουν σε 12 επίσημα αναγνωρισμένους προσφυγικούς καταυλισμούς. Δεν έχουν καμία εκπαίδευση ή εργασιακά δικαιώματα συγκριτικά με τους Λιβανέζους. Η συμφωνία του Καΐρου το 1969 έθεσε τα στρατόπεδα υπό τον έλεγχο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ), και απαγόρευσε την είσοδο στις λιβανέζικες δυνάμεις ασφαλείας.
Αν και η λιβανέζική κυβέρνηση αποσύρθηκε από τη συμφωνία του Καΐρου στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και θεωρητικά ανέκτησε την εξουσία της στα στρατόπεδα, το κράτος έχει αποφύγει την εφαρμογή των αρμοδιοτήτων του. Σε πολιτικό επίπεδο, τα στρατόπεδα κυβερνιούνται από τις λαϊκές επιτροπές, ενώ οι επιτροπές ασφαλείας λειτουργούν ως εσωτερική αστυνομική δύναμη.
Όταν ωστόσο το 2006 η Fatah al-Islam εισχώρησε στο Nahr al-Bared, το στρατόπεδο είχε μόνο μια αδύναμη λαϊκή επιτροπή και μια μη λειτουργική επιτροπή ασφάλειας. Τα Παλαιστινιακά κόμματα ήταν διαιρεμένα και κατά συνέπεια απέτυχαν να διώξουν την καλά εξοπλισμένη ισλαμική ομάδα έξω από τον καταυλισμό, επιτρέποντας της ουσιαστικά να αναλάβει τον έλεγχο.
Αφού ο Παλαιστινιακός προσφυγικός καταυλισμός Nahr al-Bared καταστράφηκε ολοσχερώς στον πόλεμο του 2007, η λιβανέζικη κυβέρνηση υποσχέθηκε στους 30.000 πρόσφυγες μια γρήγορη αναδόμηση και την επιστροφή τους στο στρατόπεδο. Ωστόσο, οι υποσχέσεις της κυβέρνησης δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη, ενώ το στρατόπεδο παραμένει υπό τον σφιχτό κλοιό του στρατού του Λιβάνου.
"Το Nahr al-Bared δεν καταστράφηκε και θα ανοικοδομηθεί. Καταστράφηκε και αυτό είναι όλο. Θέλω να μεταναστεύσω! "Αυτά είναι τα λόγια του Marwan Hamed, ενός 30-χρονου Παλαιστίνιου πρόσφυγα που ζει σήμερα σ’ ένα ‘προσωρινό καταφύγιο’ 18 τετραγωνικών μέτρων στα προάστια του προσφυγικού καταυλισμού Nahr al-Bared στο βόρειο Λίβανο. Μετά την αναζήτηση καταφυγίου σ’ ένα σχολείο στο κοντινό στρατόπεδο προσφύγων Beddawi το Μάιο του 2007, επέστρεψε στο Nahr al-Bared στις αρχές του 2008. Έχοντας ζήσει σε ένα σκληρό στρατώνα για σχεδόν δύο χρόνια, ο Hamed έχει χάσει κάθε ελπίδα ότι το στρατόπεδο θα ανοικοδομηθεί, οι συνθήκες διαβίωσης θα βελτιωθούν και θα μπορούσε να βρει δουλειά.
Τον Μάιο του 2007, μια μάχη 15 εβδομάδων μεταξύ της μη-παλαιστινιακής μαχητικής ομάδας Fatah al-Islam και του Λιβανέζικων Ενόπλων Δυνάμεων (LAF) ξέσπασε το Nahr al-Bared. Οι μάχες άφησαν πίσω 54 άμαχους και περίπου 400 στρατιώτες και μαχητές νεκρούς. Το στρατόπεδο προσφύγων καταστράφηκε ολοσχερώς και ενώ ήταν υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του LAF και τα σπίτια είχαν καεί, ανατινάχτηκε και συστηματικά λεηλατήθηκε.
Ήδη κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο πρώην πρωθυπουργός του Λιβάνου Fouad Siniora έδωσε τρεις υποσχέσεις προς τους πρόσφυγες: «Η μετατόπιση σας είναι προσωρινή, η επιστροφή σας οριστική και η ανασυγκρότηση του Nahr al-Bared σίγουρη." Η βούληση της κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση του Nahr al-Bared είναι αξιοσημείωτη, έχοντας κατά νου το γεμάτο συγκρούσεις παρελθόν των Παλαιστινίων προσφύγων στον Λίβανο. Στρατόπεδα καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, όπως το Tel az-Zataar ή το Jisr al-Basha, ποτέ δεν ξαναχτίστηκαν και η απόρριψη της μόνιμης μετεγκατάστασης των Παλαιστινίων προσφύγων παραμένει μία από τις ελάχιστες συναινέσεις στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό του Λιβάνου.
Αφού η κυβέρνηση μαζί με την Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA) και την τοπική Επιτροπή Ανασυγκρότησης του Nahr al-Bared (NBRC) δρομολόγησε ένα γενικό σχέδιο για την ανοικοδόμηση του στρατοπέδου τον Φεβρουάριο του 2008, μια διάσκεψη των χορηγών πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη τον Ιούνιο του 2008. Στο έγγραφο που περιγράφει την αποκατάσταση και τη στρατηγική για την ανασυγκρότηση του Nahr al-Bared, η λιβανέζικη κυβέρνηση δηλώνει ότι το στρατόπεδο "δεν θα επιστρέψει στην προηγούμενο περιβαλλοντικό, κοινωνικό και πολιτικό status quo που διευκόλυνε την ανάληψη του ελέγχου του από τους τρομοκράτες."
Ξανά και ξανά, ο πρωθυπουργός Σινιόρα υποσχέθηκε ότι το Nahr al-Bared μόλις ανακατασκευαστεί, θα υπάγεται στην αρμοδιότητα του κράτους του Λιβάνου και των δυνάμεων ασφαλείας του, με αποτέλεσμα να γίνει ένα " στρατόπεδο-μοντέλο " για τα άλλα έντεκα επίσημα παλαιστινιακά προσφυγικά στρατόπεδα στο έδαφος του Λιβάνου. Στους στρατώνες, κυνισμός και απογοήτευση βασιλεύουν. Ο Marwan Hamed ρωτά οργισμένα: "Το Nahr al-Bared υποτίθεται ότι είναι ένα μοντέλο; Ένα μοντέλο για τι; Ένα μοντέλο για την ανεργία, την κατάθλιψη και την διάψευση; "
Η LAF έχει δηλώσει το Nahr al-Bared ως στρατιωτική ζώνη. Ο στρατός έχει σφραγίσει τον πυρήνα του στρατοπέδου, καθώς και ελέγχει και περιορίζει την πρόσβαση στην γύρω περιοχή, όπου σχεδόν 20.000 πρόσφυγες έχουν εγκατασταθεί προσωρινά. Χωρίς ειδικές άδειες που εκδίδονται από τη μυστική υπηρεσία του στρατού, η είσοδος στο Nahr al-Bared δεν είναι δυνατή. Δημοσιογράφοι είτε δεν επιτρέπονται ή συνοδεύονται από στρατιώτες - ακόμη και κατά τις συνεντεύξεις.
Αποκόβοντας το Nahr al-Bared από τις γύρω κοινότητες του Λιβάνου δεν επηρεάζει μόνο αρνητικά τις σχέσεις μεταξύ Παλαιστινίων και Λιβανέζων, αλλά και εμποδίζει την οικονομική ανάκαμψη του στρατοπέδου. Πριν τον πόλεμο, οι μισοί από τους πελάτες του Nahr al-Bared ήταν Λιβανέζοι, καθώς επωφελούνταν από τις χαμηλές τιμές του στρατοπέδου και την ικανότητα των επιχειρηματιών να πωλούν επί πιστώσει. Από το φθινόπωρο του 2007, όταν οι πρώτοι πρόσφυγες είχαν τη δυνατότητα να επιστρέψουν στο στρατόπεδο, πολλές επιχειρήσεις έχουν ανοίξει εκ νέου. Αυτή η επιφανειακή εντύπωση είναι παραπλανητική, ωστόσο.Η LAF στο μεταξύ ισχυρίζεται για τα μέτρα ασφαλείας της ότι "στόχος πρωτίστως είναι να διαφυλάξει την ασφάλεια των ανθρώπων μέσα από την πρόληψη της διείσδυσης των τρομοκρατών και καταζητούμενων ανθρώπων, το λαθρεμπόριο όπλων, εκρηκτικών, και του παράνομου υλικού. Αντιθέτως, ο Charlie Higgins της UNRWA θεωρεί τις ρυθμίσεις ασφαλείας της LAF "ένα σημαντικό εμπόδιο για την ανάκαμψη του στρατοπέδου με κάθε έννοια." Περιγράφει την οικονομική κατάσταση στο στρατόπεδο ως " κολλημένη ".
Τον Οκτώβριο, η LAF εγκατέλειψε την απαίτηση αδειών από Λιβανέζους πολίτες για είσοδο στο στρατόπεδο. Ωστόσο, ο αριθμός των Λιβανέζων πελατών αυξήθηκε ελάχιστα, δεδομένου ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις καθυστερήσεις, τις έρευνες και τις ανακρίσεις στο al-Abdi, το μόνο σημείο ελέγχου από όπου και επιτρέπεται η είσοδος. Αρκετοί Λιβανέζοι πολίτες έχουν αναφέρει ότι χρησιμοποίησαν τις παλαιές άδειες τους και πάλι, καθώς η είσοδός τους θα ήταν ταχύτερη.