Το θέμα της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου στα ιστολόγια, το οποίο οι ίδιοι οι Δικαστές στην παρακάτω απόφασή τους χαρακτηρίζουν "ακανθώδες", είναι στην πραγματικότητα ένα ζήτημα που προϋποθέτει την ορθή τοποθέτηση των πολλαπλών ερωτημάτων που εγείρει. Υπάρχει κενό δικαίου; Εάν υπάρχει, το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί με αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου; Ή μήπως αρκεί η εφαρμογή των γενικών διατάξεων του Αστικού Κωδικα περί προσβολής της προσωπικότητας; Oι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα προϋποθέτουν εις βάθος μεθοδολογική ανάλυση των συγκρινόμενων περιστάσεων και επαναστάθμιση των διακυβευόμενων δικαιωμάτων και συμφερόντων.
Μέχρι πρόσφατα, τα δικαστήρια - με διάφορες διακυμάνσεις- δέχονταν την αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου στο Διαδίκτυο (Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά 27/2009), ακόμα και στα ιστολόγια (Μονομελές Πρωτοδικείο Ροδόπης 44/2008). Ιδίως στην δεύτερη απόφαση, κρίθηκε ότι η έλλειψη "επιχειρηματικής διάρθρωσης" δεν εμπόδιζε την εφαρμογή του νόμου περί Τύπου στα blogs. Πράγμα που, σε πλήρη έκταση, θα συνεπήγετο και την αναλογική απειλή των υψηλών αποζημιώσεων που προβλέπει ο νόμος για τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Είχα την ευκαιρία να υποστηρίξω την διαφωνία μου σε αυτή την δυσανάλογη εξίσωση των ιστολογίων με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης με πιο πρόσφατη αφορμή την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων εναντίον του tvxs. Φυσικά το ποσό της χρηματικής ικανοποίησης θα είναι πάντοτε μια συνάρτηση ενός αριθμού παραγόντων, με κύριο εξ αυτών το βαθμό της προσβολής, αλλά και το κύρος της θιγόμενης προσωπικότητας. Αυτό που έπρεπε να "χτυπηθεί" είναι το αυτονόητο ότι το blog ως μέσο ισοδυναμεί εξ ορισμού με ένα παραδοσιακό μέσο, ως προς την επιρροή του στην κοινή γνώμη - άρα και στην έκταση της προσβολής της προσωπικότητας.
Στην υπόθεση της αγωγής ενός Νομάρχη εναντίον ενός blogger, μου δόθηκε η δυνατότητα να υποστηρίξω και δικαστηριακά την άποψη αυτή. Υπέρ της μη εφαρμογής του νόμου περί Τύπου στο blog κατέθεσαν οι μάρτυρες Σ.Κούλογλου (tvxs.gr), Ν.Βασιλάκος (EEXI, Internet Now) και Π.Δημητράς (Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών Ελσίνκι). Όλοι συμφώνησαν ότι η φύση του νέου μέσου το θέτει εκτός πεδίου εφαρμογής του νόμου περί τύπου. Αυτό έγινε τελικά δεκτό και από το Δικαστήριο.
Αποτέλεσμα αυτής της δικαστικής διαδικασίας ήταν η έκδοση της απόφασης 4980/2009 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιά. Με αυτή την απόφαση κρίθηκε ότι:
- το περί Τύπου θεσμικό πλαίσιο δεν βρίσκει πεδίο αναλογικής εφαρμογής στα μη ειδησεογραφικά ιστολόγια, επειδή υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα σε αυτά και στα μέσα ενημέρωσης που διέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία,
- ελλείψει "επιχειρηματικής διάρθρωσης", δεν υπάρχει αντικειμενική ευθύνη του κατόχου του ιστολογίου (όπως προβλέπει ο νόμος περί Τύπου), αλλά η προσβολή της προσωπικότητας θα πρέπει να κρίνεται με βάση τις γενικές διατάξεις (που απαιτούν υποκειμενική ευθύνη), διότι ο blogger συνήθως θα είναι ένας "απλός πολίτης" κι όχι ένας οικονομικά ισχυρός ιδιοκτήτης μέσου ενημέρωσης,
- οι υψηλές χρηματικές αποζημιώσεις που προβλέπονται για τα παραδοσιακά μέσα δεν μπορούν να αξιωθούν αναλογικά και από τα μη ειδησεογραφικά ιστολόγια,
- η διαδικασία εκδίκασης των διαφορών προσβολής προσωπικότητας δεν είναι η ειδική διαδικασία του άρθρου 681Δ ΚΠολΔ, αλλά θα πρέπει να είναι η τακτική διαδικασία, η οποία ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου προϋποθέτει και την απόπειρα εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς.
Το πιο σημαντικό μέρος της απόφασης όμως είναι αυτό στο οποίο επισημαίνεται πως ο βασικός στόχος των μη ειδησεογραφικών blogs είναι η επικοινωνία (μέσο επικοινωνίας) και όχι η διάδοση πληροφοριών (μέσο ενημέρωσης). Το Δικαστήριο υιοθέτησε δηλαδή την άποψη περί της διαμόρφωσης ενός ημι-δημόσιου χώρου, διακριτού από τον mainstream χώρο της παραδοσιακής δημοσιότητας όπου η διάδοση αποτελεί τον αυτοσκοπό. Αυτοσκοπός του συνήθους blogger είναι, κατά το Δικαστήριο, η διαδραστική επικοινωνία με τους άλλους (συζήτηση) κι όχι η ενημέρωση της κοινής γνώμης (μονομερής απεύθυνση).
Τα συμπεράσματα της απόφασης αποτελούν λοιπόν μία νέα προσέγγιση της νομολογίας, θεμελιωμένης με στέρεα μεθοδολογικά επιχειρήματα, και ανάλυση βαθύτερη από αυτή της 44/2008 και της 27/2009. Είναι σαφώς μια απόφαση υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης, αφού αίρει την σύγχυση που έχει εύλογα προκαλέσει η κυμαινόμενη νομολογία. Ωστόσο θα πρέπει για άρση κάθε παρεξήγησης να σημειωθεί ότι:
- η προσβολή της προσωπικότητας εξακολουθεί να αποτελεί παράνομη πράξη, αλλά διέπεται από τις γενικές διατάξεις,
- οι δεοντολογικές προϋποθέσεις που κρίνουν τον δόλο (ενδεχόμενο ή μη) σε περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης, εξακολουθούν να αποτελούν ισχύουσες κατευθυντήριες γραμμές για την διαδικτυακή ιστολογική αρθρογραφία. Καθοριστική είναι η διάκριση ανάμεσα σε "είδηση" και "σχόλιο",
- τυχόν εκκρεμείς αγωγές με την ειδική διαδικασία 681Δ μπορούν να εκδικαστούν από τα δικαστήρια στα οποία έχουν εισαχθεί, με την επιγενόμενη κλήση για απόπειρα εξωδικαστικής επίλυσης διαφοράς κατά το άρθρο 214Α ΚΠολΔ.
Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι οι Δικαστές νεύουν προς τον νομοθέτη, επισημαίνοντας ότι η ανασφάλεια δικαίου που επικρατεί στο θέμα του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου δεν επιτρέπει την αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου.
Η εν λόγω δικαστική απόφαση δεν υπεισέρχεται στο ουσιαστικό ζήτημα περί του αν επήλθε προσβολή προσωπικότητας εν προκειμένω ή όχι, καθώς παραπέμπει την υπόθεση στην τακτική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι, επί του παρόντος, η απόφαση δεν μπορεί να προσβληθεί με έφεση (δεν είναι οριστική), καθώς θα πρέπει να ακολουθήσει η επόμενη δίκη με την οποία θα κριθεί η ουσία της υπόθεσης, πέρα από το νομικό θέμα της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου