Ένα λαϊκό δημοκρατικό κίνημα σε εξέλιξη
Οι εξελίξεις υπήρξαν σε άλλες αραβικές χώρες ραγδαίες, αλλά η Αίγυπτος είναι πάντα το κέντρο της αραβικής εξέγερσης.
Είναι, όντως, η χώρα που θα καθορίσει την έκβαση της αραβικής εξέγερσης, που τείνει να γίνει παναραβική, ένα είδος αραβικού 1848. Ήταν και είναι η παλλόμενη καρδιά του αραβικού κόσμου. Έχει πολιτική αλλά και γεωπολιτική σημασία. Η εικόνα, λοιπόν, είναι ότι, αν όχι η εξέγερση, το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα συνεχίζει και ότι έχουμε μια αβέβαιη ισορροπία δυνάμεων: του στρατού, που είναι και η μόνη συγκροτημένη εξουσία αυτή τη στιγμή, και του λαϊκού κινήματος, που βαθμιαία αρχίζει να δομείται, να παίρνει πιο οργανωμένα χαρακτηριστικά.
Υπάρχει ένα είδος δυαδικής εξουσίας;
Όχι, μακάρι να ήταν έτσι, αλλά ακόμη δεν υπάρχει. Πρώτον, διότι δεν έχουν στόχο εξουσίας τα δυο μπλοκ. Στόχος είναι ο εκδημοκρατισμός. Δεύτερον, δεν έχουν φτιαχτεί δυαδικές μορφές εξουσίας, π.χ. λαϊκές επιτροπές, κ.ά.
To «κίνημα της 6ης Απριλίου»
Μπορούμε να δούμε πια αν υπήρχε σημαντικός οργανωμένος παράγοντας πίσω από την εξέγερση;
Η εικόνα που δόθηκε, ότι ήταν μια αυθόρμητη εξέγερση, απέχει από την πραγματικότητα. Η ημερομηνία της είχε, θα λέγαμε, προαναγγελθεί. Υπήρχε συγκεκριμένο κέντρο, το «Κίνημα της 6ης Απριλίου», που δημιουργήθηκε το 2008 ως συμπαράσταση της μορφωμένης νεολαίας στις μεγάλες και άγριες απεργίες της βιομηχανικής πόλης Μαλχάλα Αλ Κούμπρα, που μαζί με άλλες ομάδες νεολαίας, κοινωνικές οργανώσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις πήραν την πρωτοβουλία για τη διαδήλωση στις 25 Ιανουαρίου, ημέρα της γιορτής της αστυνομίας, που από γιορτή του καθεστώτος κατέληξε με δεκάδες διαδηλώσεις σ’ όλη τη χώρα. Είχε, λοιπόν, προετοιμαστεί εδώ και καιρό, είχε τις ρίζες της. Η χαλαρή, έστω, και αδιαμόρφωτη συμμαχία, της μορφωμένης νεολαίας και της βιομηχανικής εργατικής τάξης έπαιξε το ρόλο της.
Σήμερα, πώς κινούνται αυτές οι δυνάμεις;
Εξακολουθούν και σήμερα να είναι οι δύο βασικές δυνάμεις. Φάνηκε από την τεράστια διαδήλωση της περασμένης Παρασκευής και από τη συνέχιση των απεργιών. Στην αρχή, μάλιστα, είχε πει ο στρατός ότι θα απαγορεύσει τις απεργίες.
Δείχνει δυσφορία.
Βεβαίως, και είναι σημαντικό ότι οι απεργίες στις βιομηχανίες, τράπεζες, λιμάνια δεν αρκούνται να θέτουν μόνο οικονομικά αιτήματα – ζητούν π.χ. να δοθεί το 15% αύξηση που είχε υποσχεθεί πριν πέσει ο Μουμπάρακ – αλλά καθαιρούν και διευθυντές, ζητούν να έχουν λόγο και ρόλο οι εργαζόμενοι.
Υπάρχουν, πλέον, πολιτικές δυνάμεις που να αναφέρονται στους δύο αυτούς πυλώνες της εξέγερσης;
Το «Κίνημα της 6ης Απριλίου» είναι έτοιμο να γίνει κανονικό κόμμα. Όμως εκεί μπορείς να βρεις ανθρώπους που να αναφέρονται στον Τσε και τον Μαρξ και άλλους στο Μπαραντέι. Υπάρχει ετερογένεια. Είναι δύσκολο να μείνει ενιαίο. Οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» είναι μια άλλη πολιτική δύναμη, κάτι πάρα πάνω από κόμμα, με πλούσια κοινωνική δραστηριότητα. Σε αντίθεση με τη Χεσμπολάχ, όμως, είναι συντηρητικοί στην κίνηση των μαζών. Να θυμηθούμε ότι καταδίκασαν τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά του Σαντάτ για ψωμί, ότι μίλησαν για έργο των άθεων σοσιαλιστών. Και τώρα μπήκαν αργά στο κίνημα. Όμως, ήταν το ένα τρίτο της εξέγερσης και θα ήταν πρώτο κόμμα αν γίνονταν εκλογές αυτή τη στιγμή. Δεύτερο πρόβλημά τους είναι ότι έχουν δύο πτέρυγες. Η μια, η πιο ριζοσπαστική, υπό την παλιά ηγεσία, η άλλη, της νεότερης γενιάς, πιο πραγματιστική –στην πρώτη είναι ο Μπαντί, στη δεύτερη ο Εριάν– που ονειρεύονται κάτι όπως το κόμμα Ερντογάν. Ήδη δήλωσαν ότι δεν θέτουν ζήτημα, άμεσα τουλάχιστον, αναθεώρησης της συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ και ότι δεν θα διεκδικήσουν την προεδρία. Άρα, δίνουν σήμα και στο κατεστημένο, στο εσωτερικό, και στους Αμερικανούς. Σε μια ιδιότυπη συνεργασία με το Μπαραντέι –προς το παρόν τουλάχιστον– θα ενταχθούν στο πολιτικό πλαίσιο. Ήδη ο στρατός τους έδωσε θέση στην επιτροπή συγκρότησης του Συντάγματος, βγαίνουν στην τηλεόραση κτλ. Θα έχουν έναν τίτλο ως κόμμα, φυσικά, πιο κοσμικό. Θα νομιμοποιηθούν σύντομα.
Από την πλευρά της κλασικής αριστεράς τι έχουμε;
Ασφαλώς θα υπάρξει παρέμβαση. Ήδη το ΚΚ δρα και μάλιστα στο συνδικαλιστικό τομέα και τη διανόηση έχει δυνάμεις. Υπάρχουν δύο ανεξάρτητες ομοσπονδίες εργαζομένων. Το ΚΚ έχει πρωταγωνιστήσει τα τελευταία χρόνια ώστε να ιδρυθούν ανεξάρτητα ταξικά συνδικάτα, ενώ στην Τυνησία συμμετείχαν στα επίσημα, τη CGT. Το κίνημα των νομικών, σημαντικό, έχει αστικό-δημοκρατικό προσανατολισμό αλλά επηρεάζεται και από το ΚΚ. Θα έχει, λοιπόν, ένα ρόλο στην κοινωνία. Υπάρχει και το Ταγκαμού (Συμμαχία) που θυμίζει λίγο ΕΔΑ, στο οποίο συμμετέχει και το ΚΚ. Στην αιγυπτιακή αριστερά, πάντως, το ισχυρό ρεύμα είναι οι Νασερικοί. Ο Νασερισμός, όπως και άλλα αριστερά ρεύματα, που είναι πιο ετερογενή, όπως η Κιφάγια (Φτάνει πια) είναι δημιουργήματα της τελευταίας δεκαετίας. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε η Παλαιστινιακή Ιντιφάντα, η οργή πολλών Αιγυπτίων για τη συνενοχή της εξουσίας στην καταστολή της, στη σφαγή της Χαμάς κτλ. Και ο πόλεμος στο Ιράκ έπαιξε ρόλο. Οι νασερικοί είναι δύο κόμματα, το παραδοσιακό, μισονόμιμο και το Καράμα, διάσπασή του, που είναι πιο αριστερό, πιο κοινωνικό και πιο δημοκρατικό. Το παραδοσιακό έχει ένα συντηρητισμό όσον αφορά τους κομμουνιστές, την ταξική πάλη, τα συνδικάτα. Ο Χαλίντ Νάσερ ήταν μάλιστα μια μέρα ομιλητής στην Πλατεία Ταχρίρ. Κάποτε, κινδύνευσε να καταδικαστεί σε θάνατο για συνωμοσία με στόχο ισραηλινούς και αμερικανούς αξιωματούχους και τον αθώωσαν οι δικαστές σε μια πρωτοφανή κίνηση ανεξαρτησίας έναντι του καθεστώτος Μουμπάρακ.
Ο ρόλος του στρατού
Ο στρατός; Είναι πιθανό, γιατί υπάρχει παράδοση, να επιλέξει έναν αξιωματικό και να τον «ρίξει» στην πολιτική;
Ο στρατός στην Αίγυπτο, σε αντίθεση με τη Λιβύη ή άλλες χώρες, από τη μια μεριά δεν είχε άμεση συμμετοχή στην πολιτική, από την άλλη ήταν ο «βασιλιάς». Είχε το ρόλο του ρυθμιστή. Στην εξέγερση, για ένα διάστημα, έπαιξε ένα ρόλο κατασταλτικό, αλλά δεν έβαψε τα χέρια του με αίμα, άφησε τη βρώμικη δουλειά στην αστυνομία. Το να έμπαινε τώρα απ’ ευθείας στην πολιτική, θα του χάλαγε αυτή την εικόνα. Δεν θέλει να πάρει, λοιπόν, άμεσα την εξουσία εκτός και αν βρεθεί μπροστά σε μια πράγματι επαναστατική κατάσταση. Είναι ένας ιδιόμορφος στρατός, λαϊκός όχι μισθοφορικός, δεν έχει ποτέ χτυπήσει το λαό, έχει πολεμήσει δύο φορές το Ισραήλ, τον εχθρό. Έχει μεγάλη οικονομική δύναμη με επιχειρήσεις ως και εμφιαλωμένα νερά. Όπως στην Τουρκία, ίσως μεγαλύτερη. Παρά τις ιδιωτικοποιήσεις του Μουμπάρακ. Ήταν μέρος του κατεστημένου, αλλά δεν εμπιστευόταν πλήρως τον Μουμπάρακ. Ίσως και διότι ήθελε να επιβάλει το γιο του ως διάδοχο.
Θα τηρηθούν όσα συμφωνήθηκαν;
Διορίσθηκε η κυβέρνηση, αλλά όπως και στην Τυνησία, είναι σαν σε περιστρεφόμενη πόρτα. Πιέζει το κίνημα, μπαίνει ο ένας υπουργός από τη μια και βγαίνει από την άλλη. Υπάρχουν ακόμη παλιοί υπουργοί. Σύνταγμα δεν υπάρχει.
Αβέβαιος οδικός χάρτης
Υπάρχει ένας συμφωνημένος οδικός χάρτης;
Όχι για όλα. Το πρώτο που λένε όλες οι συνιστώσες, είναι να αρθεί -αν και δεν τηρείται πλήρως- η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Ο Τύπος κυκλοφορεί, γραφεία κομμάτων υπάρχουν, τα κόμματα λειτουργούν, διαδηλώσεις - απεργίες γίνονται. Έχει κερδηθεί έδαφος. Η ισορροπία δυνάμεων, όμως, είναι αβέβαιη. Δεν είναι όμως το πρώτο να γίνουν εκλογές. Όπως και ο Μπαραντέι, θέλουν να προλάβουν να λειτουργήσουν τα κόμματα, να γίνουν γνωστά. Αλλιώς πλεονέκτημα θα έχουν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και το μετασχηματισμένο κόμμα του Μουμπάρακ.
Γεωπολιτικά τι σημαίνουν όλα αυτά;
Είναι πολύ νωρίς ακόμη να πούμε. Δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί η κατάσταση ούτε στην Αίγυπτο ούτε στον αραβικό κόσμο. Ας πούμε, το σιϊτικό Μπαχρέιν, -με τον 6ο στόλο- η Υεμένη, -μαλακό υπογάστριο της Σαουδικής Αραβίας με ένα 15% σιίτες-, η Λιβύη, το Μαρόκο, η Ιορδανία.
Ζούμε, μήπως, το αραβικό 1848; Υπάρχει μια αναλογία; Έχει ήδη το ερώτημα αυτό τεθεί για συζήτηση.
Βεβαίως υπάρχει. Το 1848 ήταν μια ηπειρωτική επανάσταση, πήγε από τη μια χώρα στην άλλη όπως τώρα. Το δεύτερο σημείο ομοιότητας είναι η οικονομική κρίση. Και στις αραβικές χώρες είχαμε την απότομη αύξηση των τιμών των τροφίμων. Υπήρχε ένα πρωτόγονο κοινωνικό συμβόλαιο που έλεγε: Δεν θα έχετε πολιτικές ελευθερίες, θα σας δώσω πολύ φθηνά, ψωμί, κουκιά, ρύζι και βενζίνη. Όταν οι τιμές τους αυξήθηκαν πάρα πολύ, έγινε η ανάφλεξη διότι από κάτω υπήρχε το μπαρούτι. Τρίτο κοινό σημείο είναι η αναγέννηση του προοδευτικού εθνικισμού, όπως τότε απέναντι στην Ιερή Συμμαχία, τη Ρωσία κτλ. Και στους Άραβες υπήρξε η διάθεση μιας καινούργιας αξιοπρέπειας του αραβικού έθνους μετά τις τόσες ταπεινώσεις που έχει υποστεί. Το σύνθημα στην Πλατεία Ταχρίρ ήταν «Ψωμί - Δουλειά - Αξιοπρέπεια».
Τη συνέντευξη πήρε
ο Παύλος Κλαυδιανός
Από Εποχή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου